نقش سازمان شانگهای در توسعه روابط ایران با جهان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ هنوز مشخص نیست آیا آمریکا سرانجام به توافق هسته ای (برجام) بازخواهد گشت یا خیر؛ اما چه توافق شکل بگیرد و چه نگیرد، به نظر می آید توسعه روابط ایران با جهان امکان پذیر است. دبیرکل سازمان همکاری شانگهای در اجلاس سران این سازمان یادداشت تعهدات جمهوری اسلامی ایران برای عضویت کامل این کشور را امضا کرد و در جلسه آوریل 2023، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای نهایی خواهد شد؛ در نتیجه، ایران به سازمانی می پیوندد که 43 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهد و دومین سازمان بین المللی بزرگ پس از سازمان ملل متحد است.

ایران نه تنها در شرق از انزوای جهانی خارج می شود، بلکه روابط ایران با کشورهای عربی منطقه در حال گسترش است

سازمان همکاری شانگهای برای روسیه و چین به اولویت بالایی تبدیل شده و هدف آن این است به عنوان وزنه تعادل (موازنه) اقتصادی و سیاست خارجی در مقابل جهان تک قطبی به رهبری آمریکا عمل کند. این سازمان از بدو شروع به کار در سال ۲۰۰۱، تنها 6 عضو داشت که درنهایت با پیوستن هند و پاکستان در سال 2017 دارای هشت عضو شد. عضویت تهران در این سازمان می تواند زمینه همکاری اقتصادی با چین، روسیه، هند، پاکستان و چندین کشور آسیای مرکزی  که تقریباً نیمی از جمعیت جهان و ۲۸ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را دارند، فراهم کند.

بیژن خواجه پور، کارشناس ارشد مسائل اقتصادی ایران در مصاحبه با نشریه «ریسپانسیبل استیت کرفت» گفت: ایران از بُعد تاریخی کشوری تجاری است. تحریم ها الگوهای تجاری را مختل کرده، اما پاسخ ایران به فشار حداکثری آمریکا تمرکز بر همسایگان نزدیک و قدرت های شرقی بوده است. این سیاست در وهله نخست بر مبنای الزامات امنیتی و اقتصادی است. عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای باعث می شود تجارت ایران با قدرت های آسیایی و روسیه تسهیل یابد و کاهش تجارت با اتحادیه اروپا را که به دلیل تحریم های آمریکا کاهش یافته است، جبران کند.

تحریم ایران که عمدتاً بر بستن مرزهای غربی این کشور متمرکز شده، نشت بسیار بزرگی را در مرزهای شرقی ایجاد کرده است. ایران نه تنها در شرق روابط رو به گسترش دارد، بلکه روابط ایران با کشورهای عربی منطقه در حال توسعه است. در ماه آگوست امارات متحده عربی و کویت اعلام کردند سفرای خود را به تهران بازمی‌گردانند.

از آنجایی که هر دو کشور سفرای خود را در سال 2016 در همبستگی با عربستان سعودی خارج کرده بودند، این اقدامات نشان می دهد ریاض گرچه هنوز سفارت خود را در تهران بازگشایی نکرده، اما ممکن است تصمیم کشورهای خلیج فارس برای پیگیری تنش زدایی را تأیید کند. با گزارش های مبنی بر پیشنهاد محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای دیدار وزیران امور خارجه دو کشور، احتمال بهبود روابط تهران و ریاض وجود دارد.

همچنین در ماه آگوست وزارت امور خارجه امارات اعلام کرد، بازگشت سفیر این کشور به ایران بخشی از تلاش‌ها برای دستیابی به منافع مشترک دو کشور و منطقه است. وزیران امور خارجه دو کشور هفته قبل در تماسی تلفنی درباره تقویت روابط دوجانبه و زمینه‌های همکاری به نفع دو کشور گفت و گو کردند و کویت از تعیین سفیر خود در ایران خبر داد.

مجموعه اقدامات اخیر ازجمله امضای مشارکت راهبردی و اقتصادی 25 ساله با چین در سال 2021 به ارزش 400 میلیارد دلار، بازگشایی سفارتخانه‌های کویت و امارات در تهران و عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای نشان می دهد حتی اگر مذاکرات برای ازسرگیری توافق هسته ای به نتیجه دست نیابد و تحریم های غرب همچنان پابرجا بماند، توسعه روابط ایران با جهان امکان پذیر است.